Kos Adası'nda Türk Nüfusu; İstanköy'de ve Yunanistan'da kaç Türk ve Yahudi var?

Last Updated on 23 November 2023 by TT

Kos Adası’nda Türk Nüfusu

İstanköy Adası’nın 33.000 kişilik nüfusunun büyük çoğunluğu Helen kökenli olup Yunan Ortodoks Kilisesi’ne bağlıdır. 12 Adalar ilinin dört katedralinden birisi Kos’tadır. Aynı zamanda az sayıdaki Latin kökenli ada nüfusu için sürekli hizmet veren bir Roma Katolik Kilisesi de mevcuttur. Helen, Latin ve hristiyan nüfus dışında adadaki en büyük etnik ve dini topluluk 1437 kişiden oluşan müslüman Türk nüfusudur. Adada Türk azınlığa ait, iki ibadet edilebilen camii vardır fakat bir Türk okulu maalesef yoktur.

Tüm Yunanistan’da kaç Türk nüfus var?

Yunanistan’da 130.000 Türk yaşamaktadır ve bu nüfusun büyük çoğunluğu Batı Trakya’da iken 6000 kişisi Rodos ve Kos Adası’nda yaşamaktadır.

Kos’ta Konaklama Tavsiyeleri

İstanköy Türk-müslüman nüfusunun kökleri

1523 yılında Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman’ın adayı Saint John Şövalyeleri’nin elinden almasının ardından ilk Müslümanlar adayı koruma ve idare etme işi ile görevlendirilmiş olan asker, memur ve bunların ailelerinden oluşmuştur. İlk zamanlarda Kos Kalesi’nin içindeki mahallelerde yaşayan bu nüfusa zamanla Mora Yarımadası’ndan, Kerme (Gökova) Körfezi civarlarından ve diğer Ege Adaları’ndan gelen Müslüman yerleşimciler eklenmiştir.

Konya’dan göç

İlave olarak 1600’lerde Konya’dan adaya göç eden 135 hanenin yarısı Pili Köyü’ne diğer bir yarısı ise merkeze yakın Bilezikli (Beleziki) bölgesine yerleşmiştir. Bu sebepten dolayı Pili Köyü’nün diğer bir adı halen “Konyalı” anlamına gelen Koniario olarak da adlandırılır. 1673 yılında Batı Anadolu’da yaşayan Bozulus Türkmenleri’nden bir grubun yerleşimi de yine Liman bölgesi ve Pili Köyü civarında olmuştur. 1800’lerin sonlarında Yunanistan’ın bağımsızlığını elde etmesi ile ülkenin diğer bazı bölgelerinde yaşayan Türklerin bir kısmı o dönem Osmanlı yönetiminde olan Kos’a yerleşmiştir. Bunların arasında 408 aile ile Girit Türkleri önemli bir yer tutar. Pili ve Asfendiou köylerine yerleşen Türkler’in birçoğu tarım ve çobancılıkla geçinmişlerdir.

İtalyan işgali ile müslüman azınlık üzerinde oluşan baskılar sonucu Türkleri’nin önemli bir kısmı Türkiye’ye göç etmek zorunda kalmıştır. Adaların 1948 yılında Yunanistan’a devri ile göçler yeni bir ivme kazanmıştır.

Mübadele ve Azınlık Hakları

Yunanistan ile Türkiye arasında mübadelelerin yapıldığı ve karşılıklı azınlık haklarının verildiği 1923 yılında ada İtalya’ya bağlı olduğu için adada yaşayan Türk nüfus bu hakların dışında kalmıştır. 1964’te Yunanistan’la yaşanan gerilimler sonucu dönemin T.C. hükümeti Gökçeada ve Bozcaada’da yaşayan Rum okullarını kapatınca Yunan hükümeti de karşılık olarak Kos ve Rodos’taki Türkçe eğitim veren okulları kapatmıştır. Bugün her iki tarafta da bu okulların tekrar açılması için bazı karar ve girişimler mevcuttur.

İstanköy Türkleri’nin günümüzdeki durumu nedir?

1437 kişi olarak açıklanan son nüfus sayımına göre Türk nüfusun büyük kısmı Platani (Germe) Köyü’nde yaşamaktadır. Ana geçim kaynağı tarım olmakla birlikte özellikle son yıllarda turizm ve hizmetler sektöründeki Türk çalışan sayısı dikkate değer biçimde artmıştır. Ana dilde eğitim hakkından yoksun olmalarına rağmen adada doğan çocukların Türkçe öğrenebilmesi için gerekli izinler alındıktan sonra özel kurslar açılabilmektedir. Türk öğrenciler din derslerinde sadece Ortodoksluk mezhebinin öğretilmesi sebebi ile din derslerine katılmama haklarına sahip olmuşlardır. Talep olması halinde yaz aylarında Germe Camii’nde çocuklara yönelik kuran okuma kursları da açılabilmektedir. Adada yaşayan Müslüman ve Türklerin birçoğu adada baskı ve ayrımcılıktan uzak, hayatlarından memnun bir şekilde yaşadıklarını ifade etmektedir.

Kos Adası’nın yok olan Yahudi cemaati

1. YY’da yaşamış Yahudi yazar Josephus’a ve Makabiler’in kitabına göre MÖ 500’lü yıllarda adada gittikçe gelişen bir musevi toplumu vardır. 1306 yılında adayı ele geçiren Saint John Şövalyeleri’nin musevilerin tamamını adadan sürmesine rağmen 1523’de başlayan Osmanlı egemenliği ile geri dönmüşlerdir. Çoğunlukla ticaret ve kuru/yaş üzüm ihracatı yaparak geçimini sağlayan adadaki 120 Musevi II. Dünya Savaşı sırasında Naziler tarafından toplanarak Rodos Musevileri ile birlikte Almanya’ya Auschwitz temerküz kampına yollanarak infaz edilmişlerdir. Bugün Kos’ta yaşayan Yahudi yoktur.

Germe Köyü yakınlarındaki Yahudi mezarlığındaki mezarlar burada bir zamanlar çok sayıda Yahudi yaşamış olduğunu gösteriyor. Adada ayakta kalabilmiş tek sinagog belediye tarafından restore edilmiştir ve günümüzde kültürel amaçlı faaliyetler için kullanılmaktadır.